Lesmateriaal
Screenen van materiaal
In materiaal dat gebruikt wordt in de klas kunnen al snel stereotypen zitten. Nochtans is belangrijk om een realistische wereld voor te stellen aan onze leerlingen. Als stereotiepbewuste leerkracht is het belangrijk hier oog voor te hebben. Het is niet de bedoeling allemaal eigen, nieuw materiaal te ontwikkelen. Het is wel de bedoeling om op een impliciete manier aandacht te besteden aan diversiteit. Daarom: screen het reeds bestaande materiaal en pas dit zonodig aan.
Hoe materiaal screenen? Enkele tips:
Wees bij het screenen van materiaal alert voor:
- Vaste rolpatronen: zinnen zoals "Mama is aan het stofzuigen terwijl papa het gras maait" en "Tom speelt met de bal en zijn zusje met haar pop" zijn heel stereotyp. Kan papa niet stofzuigen? Kan Tom met de pop spelen?
- Mama, papa en twee kindjes: probeer aan te sluiten bij verschillende gezinssituaties door éénoudergezinnen, gezinnen met twee mama's of papa's, adoptie, ... bespreekbaar te maken.
- Blanke namen: gebruik in rekenverhaaltjes, ... niet enkel blanke namen maar kies ook eens voor internationale namen (er zijn immers kinderen met verschillende afkomst aanwezig in uw klas).
- ...
Hieronder enkele voorbeelden:
Taal
Handleiding: Kameleon
"De keeper denkt dat hij de beste is van het hele land." lezen we bij de derde opgave. Er wordt een jongen afgebeeld = stereotyp.
Hiermee wordt het stereotiep benadrukt dat voetbal een echte jongenssport is. Het idee dat meisjes ook voetbal kunnen spelen, wordt hier uitgesloten.
Handleiding: Kameleon
Wat meteen opvalt aan dit artikel: de stereotype foto van het meisje dat met de pop speelt (die vervolgens nog eens in het roze gekleed is).
Toch is dit een goede tekst om mee te werken tijdens de les omdat deze tekst stereotiepdoorbrekend is. In het artikel wordt o.a. aangehaald dat het voor jongens geen probleem mag zijn om met poppen te spelen.
Lessugestie: maak tijd vrij om de context van deze tekst te bespreken, bijvoorbeeld in een klasgesprek/kringsgesprek/... Op die manier werk je vakoverschrijdend met deze tekst (je werkt niet enkel aan taal) en komt het thema "stereotypering" aan bod.
Handleiding: Tijd voor taal (taalboek B, 6e leerjaar)
Tijd voor taal biedt hier een les aan waarbij de kinderen moeten nadenken over vooroordelen en het vormen van een eigen mening.
In de les komt het verhaal van Billy Elliot aan bod. Een jongen die aan ballet wil doen.
Laat de kans niet liggen om met dit onderwerp vakoverschrijdend te werken. Koppel hier sociale vaardigheden/sociale activiteiten aan.
Handleiding: Tijd voor taal (taalboek B, 5e leerjaar)
Les 2 in deze handleiding gaat over judo. In het handboek wordt reeds stereotypdoorbrekend gewerkt want we zien zowel een blank kind als een gekleurd kind.
Maar er is nog ruimte voor dialoog:
- Beoefenen enkel jongens deze sport?
- Zijn er meisjes in de klas die aan judo doen (of een andere gevechtssport)?
- ...
Handleiding: De taalbende (taalboek B, 6e leerjaar)
De les gaat over wat jongens over meisjes denken en omgekeerd. Hierin staan heel stereotiepe antwoorden. Waarom kunnen jongens beter voetballen? Waarom kunnen meisjes beter koken? Draai deze antwoorden eens om en zet ze bij het andere geslacht. Dit gaat waarschijnlijk reactie uitlokken. Dit kan een goed begin zijn voor een debat rond dit thema. De leerlingen gaan ook hun eigen mening kunnen uiten rond dit thema.
Handleiding: De taalbende (taalboek B, 6e leerjaar)
Deze tekst gaat over een mama die samen met haar twee kinderen in armoede leeft. Ze vertelt in de tekst hoe zij met deze situatie omgaan. Dit is een goede tekst want het toont aan dat niet iedereen in goede of makkelijke omstandigheden leeft. Niet elke leerling leeft in dezelfde sociale klasse. Deze tekst kan een goed uitgangspunt zijn om hier een kringgesprek rond te doen. Op deze manier leren de leerlingen kennismaken met een andere sociale klasse of herkennen ze hun eigen verhaal hierin.
Rekenen
Handleiding: Kompas (werkboek A, 3e leerjaar)
Een voorbeeld uit het werkboek rekenen (Kompas, 3A). Hier heeft de handleiding reeds rekening gehouden met de stereotypering. Het stereotype wordt doorbroken doordat de jongens roze worden gekleurd en de meisjes blauw.
Handleiding: Rekensprong plus (werkschrift C, 2e leerjaar)
In de werkschriften worden vaak klassieke namen zoals Marie, Jan, .. gebruikt. In dit voorbeeld: Len en Jo.
De namen in het werkschrift kan je niet aanpassen. Maar ga bij eigen rekenverhalen stereotypbewust te werk. Kies eens voor Xing, Vladimir, ...
Godsdienst - levensbeschouwing
Handleiding: Sterren aan de hemel
Deze afbeelding kan je terugvinden in één van de werkboeken. We zien een blanke jongen en een zwarte jongen die een geweer vasthoudt.
Dit is een hele stereotype foto maar let op! Het moeilijke bij stereotypen is dat deze vaak gepaard gaan met een stukje werkelijkheid. Deze foto kent zeker een plek in de maatschappij die wij kennen. Ook hier: ga dialoog niet uit de weg.
Handleiding: Jezus leeft!
Ook deze afbeelding vinden we terug in één van de werkboeken.
Deze foto is stereotiepdoorbrekend doordat de afbeelding toont dat ouders uit elkaar kunnen gaan en dat kan leiden tot gesprek:
- Kunnen mama en papa ruzie hebben?
- Zijn er kinderen met gescheiden ouders?
- ...